Tại Việt Nam, bệnh sán lá gan trên bò rất phổ biến, xuất hiện quanh năm và xảy ra ở tất cả các lứa tuổi. Tuy nhiên, hiện nay người chăn nuôi bò vẫn chưa quan tâm nhiều đến căn bệnh này và cũng chưa có các biện pháp phòng chống bệnh cho đàn bò một cách hiệu quả. Cùng tham khảo bài viết sau để biết thêm các thông tin hữu ích về bệnh sán lá gan trên bò cùng cách phòng ngừa bệnh hiệu quả

Bệnh sán lá gan là gì?

• Bệnh sán lá gan là một trong những bệnh do ký sinh trùng gây ra và là một trong những bệnh thường gặp ở trâu bò. 

* Nguyên nhân

• Nguyên nhân chính dẫn đến bệnh sán lá gan trên bò là do hai loài sán lá gây ra: Fasciola gigantica và Fasciola hepatica.
• Sán Fasciola gigantica: thường mỏng dẹp, có hình lá, màu đỏ nâu; có 2 giác bám: giác miệng và giác bụng. Trong khi đó sán Fasciola hepatica: hình dạng và màu sắc giống loài trên nhưng ngắn hơn, sau đầu có hai vai phình rộng ra.

* Con đường lây bệnh 

• Bệnh sán lá gan ở bò lây bệnh thông qua đường tiêu hóa khi bò ăn phải thức ăn có chứa sán lá gan. Con đường lây bệnh trên bò bắt đầu từ sán lá trưởng thành đẻ trứng ở ống dẫn mật, sau đó trứng theo ống mật về ruột và được đào thải ra ngoài qua đường phân. Nếu gặp điều kiện thuận lợi, ở trong nước trứng nở thành mao ấu và chui vào sống ký sinh trên ốc nhỏ, tại đây mao ấu phát triển thành vĩ ấu, chui ra ngoài tự nhiên và biến thành kén. Kén trôi nổi trên mặt nước hoặc bám vào cây cỏ trên sông, bò ăn cỏ hoặc uống nước có kén sẽ bị nhiễm sán lá gan, kén sán di chuyển đến ống mật sống ở đó và phát triển thành sán lá gan trưởng thành kết thúc một vòng tuần hoàn. 

* Biểu hiện của bệnh sán lá gan trên bò

• Bệnh sán lá gan ở bò gây ra những tổn thương ở các mô gan theo các mức độ khác nhau. Trường hợp nhẹ, bệnh sán lá gan gây ra viêm các ống dẫn mật sẽ khiến các ống dẫn bị vôi hóa do sán hút máu ở ống mật từ đó làm chức năng gan bị hỏng và dẫn đến xơ gan. Trường hợp bệnh sán lá gan ở bò diễn biến nặng sẽ làm bò tử vong.
• Bên cạnh đó, bò nhiễm bệnh sẽ bắt đầu xuất hiện các triệu chứng như: niêm mạc nhợt nhạt, bò da vàng hơn do bị hút máu nhiều dẫn đến hồng cầu trong cơ thể giảm nhiều, bò thường gầy rộc khiến mô mỡ và cơ bắp teo tóp dần đi.

Bệnh sán lá gan trên bò ở thể cấp tính thường ít có biểu hiện hoặc gần như không có biểu hiện nào, các biểu hiện thường thấy nhiều ở thể mãn tính và tiến triển trong 3 thời kỳ:

• Thời kỳ đầu: bò không có biểu hiện rõ rệt khi mới mắc bệnh sán lá gan.
• Thời kỳ thứ 2: bò thường có biểu hiện thiếu máu, cơ thể gầy đi, hay khát nước, sốt nhẹ và thùy thũng nhẹ ở phúc mạc. Mắt hơi sưng ở kết mạc và có màu nhợt nhạt, mí mắt bị phù.
• Thời kỳ thứ 3: bò gầy rộc hẳn đi, trong trường hợp bò mang thai sẽ rất dễ bị sảy thai hoặc đẻ non làm bê nhẹ cân và yếu ớt. Ngoài ra, bò còn xuất hiện các triệu chứng chán ăn, bỏ ăn, tiêu hóa kém và ỉa chảy, xuất hiện thủy thũng dưới hàm.

Bệnh tiến triển không cố định mà tùy vào sức khỏe của vật nuôi, nhưng thường không quá 6 tháng. Tình trạng thiếu máu, kiệt sức dẫn đến bò chết tuy nhiên không có biểu hiện đau đớn và co giật.

* Cách nhận biết bệnh sán lá gan trên bò

• Để nhận biết bò nhiễm sán lá gan và đưa ra được hướng điều trị kịp thời, chính xác, người chăn nuôi có thể nhận biết qua các biện pháp như chẩn đoán lâm sàng, chẩn đoán trong phòng thí nghiệm và chẩn đoán qua việc mổ bệnh tích. 

Chẩn đoán lâm sàng: do dấu hiệu nhận biết bệnh sán lá gan không rõ ràng và không điển hình nên việc chẩn đoán lâm sàng gặp rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên, theo thời gian bò sẽ xuất hiện các biểu hiện sau: 

• Thiếu máu đi kèm biểu hiện thờ ơ, ăn ít, chán ăn hay không ngon miệng, gầy dần đi 
• Da hơi vàng nhợt 
• Xuất hiện tiêu chảy và nếu trầm trọng sẽ phù thũng, làm bò suy kiệt dần. 
• Nếu sờ vào sườn bên phải (gần gan) thấy bò có cảm giác đau đớn rõ rệt thì có thể suy đoán bòi mắc bệnh sán lá gan.

Chẩn đoán trong phòng thí nghiệm: dựa vào xét nghiệm từ các mẫu phân và xét nghiệm huyết thanh để kết luận bệnh sán lá gan ở trâu bò.

Chẩn đoán qua việc mổ khám bệnh tích: ống dẫn mật bị vôi hóa và có các tổn thương, có sán ở ống mật.

* Điều trị bệnh sán lá gan cho bò

Thông qua các nguyên nhân và con đường gây bệnh ngay khi phát hiện bò mắc bệnh sán lá gan, cần tiến hành điều trị kịp thời cho con vật bằng một trong các loại thuốc sau:

• Tẩy sán lá gan cho bò bằng thuốc dùng Alben Forte, thuốc ký sinh trùng đặc trị sán dây, sán lá, giun tròn và diệt ấu trùng tiêm cho bò với liều 1ml/10kg thể trọng
• Dùng Methocin tiêm bắp, tiêm dưới da hoặc tĩnh mạch chậm cho bò với liều 1ml/10kg thể trọng/lần. Ngày đầu tiên có thể tiêm ngày 2 lần, sau đó tiêm ngày 1 lần trong 3-5 ngày để tiêu diệt ký sinh trùng
• Ngoài ra còn có thể dùng một số sản phẩm khác như Triclabendazole, bithionol và bithionol-sulfoxide, Closantel… dùng để điều trị giun, sán theo liều dùng và cách dùng theo chỉ dẫn của nhà sản xuất.

Trong quá trình dùng thuốc điều trị bệnh cần sử dụng thêm thuốc bồi bổ, tăng sức đề kháng cho bò như: Gluco KCE Captox, Ulyte Vit C, Via.Vitamin B1... tiêm theo liệu trình từ 3 – 5 ngày và cung cấp đủ dinh dưỡng cho bò hồi phục.

* Cách phòng bệnh sán lá gan cho bò

• Để dự phòng và chăm sóc tốt sức khỏe cho bò người chăn nuôi cần làm tốt công tác vệ sinh thú y phối hợp cùng sử dụng thuốc để dự phòng bệnh cho bò.

– Vệ sinh phòng bệnh

Để phòng bệnh sán lá gan trên bò, việc đảm bảo vệ sinh chuồng trại là hết sức quan trọng và cần thiết, vì đây là nguồn bệnh và là nguồn phát tán bệnh chính. Cần vệ sinh chuồng trại thường xuyên, đảm bảo nguồn thức ăn hợp vệ sinh, nước uống cho bò sạch sẽ. Trường hợp phát hiện bò bị bệnh cần được cách ly triệt để với các con còn lại để hạn chế tối đa tình trạng lây lan bệnh trên diện rộng. 

– Thuốc phòng bệnh 

• Nguyên nhân chính gây nên bệnh sán lá gan trên bò là do ký sinh trùng vì vậy để hạn chế các các yếu tố gây bệnh từ nuôi trường xung quanh tác động nên bò bà con cần tiến hành khử trùng chuồng trại; diệt mầm bệnh bằng thuốc khử trùng Fordecid phun tẩy định kỳ 2 lần/ tuần ở bên ngoài chuồng, bên trong chuồng phun thuốc sát trùng Via Iodine định kỳ 2 lần/ tuần .
• Định kỳ tẩy giun, sán trong đó có sán lá gan 2 lần/năm cho toàn đàn bò đang chăn nuôi vào tháng 4 và tháng 8 hàng năm. Dùng Alben Forte tiêm cho bò với liều 1ml/10kg thể trọng. Bên cạnh đó cần diệt ốc là ký chủ trung gian truyền lây bệnh bằng cách dùng sulfat đồng (CuSO4) nồng độ 3 – 4‰ phun trên đồng cỏ và cây thủy sinh để diệt ốc hoặc nuôi thả vịt và cá để diệt ốc.
• Đối với các con bị bệnh phải theo dõi, kiểm tra và tẩy sán lá gan kịp thời. Dùng  Alben Forte  tiêm cho bò với liều 1ml/10kg thể trọng để tẩy giun sán, ký sinh trùng.

Bệnh sán lá gan ở bò là bệnh phổ biến trong chăn nuôi bò, vì vậy người chăn nuôi cần nắm được rõ các triệu chứng của bệnh để có các biện pháp phòng tránh bệnh cho bò. Trong bài viết đã cập nhật các thông tin hữu ích liên quan đến việc phòng ngừa và điều trị bệnh sán lá gan trên bò. Các sản phẩm được đề xuất trong các phác đồ điều trị và phòng ngừa trên được sản xuất tại Vietanhviavet – là một trong những công ty sản xuất thuốc thú y hiện đại nhất tại Việt Nam. Công ty hiện đang cung cấp các sản phẩm chất lượng cho hệ thống chăn nuôi trong đó có bò trên toàn quốc được bà con tin dùng.