Kháng sinh trong thú y là chất có nguồn gốc sinh học giúp cơ thể vật nuôi chống lại vi khuẩn hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn. Chúng thường tác động trực tiếp ở cấp độ phân tử và gây ra các phản ứng ức chế sự phát triển của vi khuẩn. Hiện nay, ngành chăn nuôi đang phát triển các loại kháng sinh khác nhau để bảo vệ đàn gia súc, gia cầm khỏi các bệnh truyền nhiễm. Theo dõi Việt Anh Viavet để tìm hiểu về Nguyên tắc sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi thú y
Thực trạng sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi
Theo nghiên cứu năm 2017 của Cục Chăn nuôi (Bộ NN-PTNT), người chăn nuôi ở Vĩnh Phúc và Thái Nguyên vẫn sử dụng kháng sinh thường xuyên, với tần suất từ 1 đến 3 lần/tháng. Ngoài ra, nông dân sử dụng vắc-xin cho gia cầm thường xuyên hơn từ 1,5 đến 2 lần so với khuyến cáo.
Theo nghiên cứu của Viện Sức khỏe môi trường và Phát triển bền vững, khoảng 50% hộ gia đình cho biết họ làm theo lời khuyên của cán bộ, bác sĩ thú y và nhà phân phối thuốc thú y về việc sử dụng kháng sinh cho vật nuôi.
Số còn lại dùng kháng sinh thú ý theo kinh nghiệm. Các loại kháng sinh được sử dụng nhiều trong các trang trại chăn nuôi là amoxicillin, tylosin, tetracycline, lincomycin, gentamicin, enrofloxacin và neomycin.
Tác hại của việc lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi
Mỗi năm, 50.000 người chết vì kháng thuốc kháng sinh ở Mỹ và Châu Âu. Có tới 100 người chết mỗi ngày ở Thái Lan do kháng thuốc kháng sinh. Một trong những nguyên nhân chính của vấn đề này là do việc sử dụng kháng sinh tràn lan trong chăn nuôi.
Vì lợi nhuận, nhiều trang trại đã không ngần ngại sử dụng kháng sinh cấm với số lượng lớn. Chúng được trộn trực tiếp vào thực phẩm mà không quan tâm đến sức khỏe người tiêu dùng.
Kết quả là dư lượng thuốc trong các sản phẩm thịt. Người sử dụng thực phẩm này có thể ảnh hưởng đến gan, thận và nhiều dị tật khác trong cơ thể.
Hậu quả nghiêm trọng của việc lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi nói riêng là tình trạng kháng kháng sinh. Khi các loại thuốc cũ hết tác dụng, các loại thuốc mới không có sẵn và vi khuẩn gây bệnh có thể trở thành đại dịch.
Tuy nhiên, người tiêu dùng không thể nhìn thấy thực phẩm tồn dư kháng sinh bằng mắt thường. Cuộc chiến chống sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi vẫn còn rất phức tạp.
Xem thêm: Thuốc bột kháng sinh uống, trộn thức ăn
Hướng giải quyết vấn đề lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi
Nâng cao chất lượng thực phẩm có nguồn gốc động vật và tránh tình trạng kháng kháng sinh ở người phải bắt đầu từ nông dân. Chúng cần được phổ biến và giáo dục. Ưu điểm của kháng sinh. Tác hại khi sử dụng kháng sinh không đúng chủng loại, liều lượng, thời gian.
Nhiệm vụ chính là nâng cao nhận thức về việc sử dụng thuốc kháng sinh. nguy cơ kháng kháng sinh, sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi và giám sát dư lượng kháng sinh trong thức ăn… từng bước hạn chế sử dụng kháng sinh và giảm dần sử dụng kháng sinh kích thích tăng trưởng vật nuôi.
Làm sao để sử dụng kháng sinh cho thú y được hiệu quả?
Sử dụng kháng sinh sớm ngay khi xuất hiện dấu hiệu bệnh
- Nguyên tắc phối hợp kháng sinh trong thú y là để dùng đúng thuốc cần chẩn đoán đúng bệnh.
- Ngày đầu dùng thuốc nên dùng theo nguyên tắc từ cao đến thấp (có thể tăng liều 1,5-2 lần).
Dùng đủ liệu trình
- Nguyên tắc sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi là không tự ý thay đổi hoặc dừng thuốc nếu chưa dùng hết liệu trình.
- Một lần điều trị thường kéo dài khoảng 3-5 ngày.
- Nếu bệnh không khỏi thì không nên dùng quá 10 ngày hoặc ngưng một đợt từ 5-7 ngày rồi mới dùng đợt khác.
Lựa chọn kháng sinh
Nếu sử dụng đúng loại kháng sinh trong chăn nuôi cho từng bệnh thì hiệu quả điều trị sẽ rất cao.
- Các nhà sản xuất nói mỗi loại kháng sinh tổng hợp phòng được 3-5 bệnh khác nhau nhưng thực tế chỉ có tác dụng phòng 1-2 bệnh đầu tiên ghi trên nhãn thuốc của nhà sản xuất. Các bệnh còn lại phòng ngừa và hạn chế.
- Do đó, người chăn nuôi nên theo dõi vật nuôi và lựa chọn loại kháng sinh phù hợp dựa trên các triệu chứng.
- Giả sử thú cưng của bạn có dấu hiệu mắc bệnh về đường hô hấp, chúng tôi khuyên bạn nên chọn loại kháng sinh có chứa các thành phần như tylosin, lincomycin, florfenicol và doxycycline.
- Nếu thú cưng của bạn có vấn đề về tiêu hóa nên chọn loại kháng sinh có chứa các thành phần như enrofloxacin, norcoli, ampicillin, colistin…
Sử dụng đúng liều lượng và thời gian
Nếu không có dấu hiệu bệnh, tiếp tục dùng kháng sinh ít nhất một ngày nữa để đảm bảo con vật khỏi bệnh hoàn toàn, bệnh không tái phát và tránh sinh vật kháng thuốc.
Kết hợp thuốc trợ lực
Nếu dùng kháng sinh kết hợp với các chất kích thích (B-complex, vitamin C, điện giải, men tiêu hóa…) cần được chăm sóc, cho ăn đầy đủ để vật nuôi mau hồi phục.
Dừng sử dụng thuốc trước khi giết mổ
Để tránh tồn dư kháng sinh trong sản phẩm động vật, cần ngừng sử dụng thuốc trước khi giết mổ theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
3 điều cần tránh khi sử dụng kháng sinh trong thú y
Không tự ý phối hợp kháng sinh khi chưa có sự giám sát của bác sĩ thú y. Hiệu ứng giao thoa có thể xảy ra giữa các loại kháng sinh khác nhau làm ảnh hưởng nặng nề đến thể trạng con vật, giảm khả năng điều trị, một số trường hợp có thể gây phản tác dụng nên dùng nhiều loại thuốc phối hợp chúng lại không hiệu quả.
- Không sử dụng các loại thuốc bị cấm.
- Tăng kích thích tố động vật.
- Không sử dụng bừa bãi lượng lớn kháng sinh để phòng bệnh cho vật nuôi.
Một số lưu ý khi sử dụng kháng sinh cho vật nuôi
Khi dùng kháng sinh để điều trị cho động vật, nên cho uống hoặc tiêm hai lần mỗi ngày (sáng và chiều) cách nhau 10-12 giờ.
Thuốc uống phải uống trong vòng 2 giờ mới có hiệu quả. Sau giai đoạn này, thuốc dần mất đi phẩm chất của nó.
Nếu người chăn nuôi có sử dụng kháng sinh thì phải ghi chú vào sổ trang trại để tiện cho việc truy xuất nguồn gốc sau này.
Xem thêm: Kháng sinh trimethoprim được sử dụng trong thú y như thế nào?
Phân loại thuốc kháng sinh trong thú y
Mặc dù có nhiều cách phân loại thuốc kháng sinh trong thú y nhưng các nhà dinh dưỡng vật nuôi thường phân loại chúng theo 4 đặc điểm chính: phổ tác dụng (phổ rộng và phổ hẹp); nguồn gốc (tổng hợp và bán tổng hợp); cơ chế tác dụng.
Sau khi phân loại theo cơ chế hoạt động, thuốc kháng sinh vật nuôi được chia thành bốn loại chính.
Kháng sinh ức chế sự tổng hợp thành tế bào
Loại kháng sinh này có tác dụng diệt khuẩn thông qua sự ức chế cạnh tranh của các enzyme transpeptidase ngăn chặn sự liên kết của thành tế bào, ngăn chặn quá trình tổng hợp thành tế bào và làm chết tế bào. Nhóm kháng sinh beta-lactamase và glycopeptide 2 là điển hình của loại kháng sinh này.
Kháng sinh ức chế tổng hợp protein
Tổng hợp protein là chu trình cần thiết để tế bào hình thành sự sống và quá trình dịch mã axit amin thành chuỗi polypeptide được coi là hoạt động trung tâm.
Thuốc kháng sinh thú y ức chế quá trình này, dẫn đến sự hình thành chuỗi polypeptide không đầy đủ hoặc không đầy đủ. Từ đó, tế bào vi khuẩn bị tiêu diệt hoặc kìm hãm sự phát triển của chúng.
Nhóm kháng sinh như lincosamid, chloramphenicol, aminoglycosid có thể tiêu diệt vi khuẩn hoàn toàn khi sử dụng ở nồng độ cao.
Kháng sinh ức chế tổng hợp nhân tế bào
Các kháng sinh cản trở quá trình tổng hợp nhân của tế bào thường xuất phát từ cơ chế ức chế acid nucleic. Nó là một chất trùng hợp sinh học có trong hầu hết các tế bào sống và tham gia vào quá trình truyền thông tin di truyền.
Vi khuẩn không thể phát triển và tồn tại nếu axit nucleic bị ức chế và không thể hoạt động bình thường. Tác động trực tiếp lên thành phần quan trọng này, vi khuẩn có khả năng diệt khuẩn hoàn toàn, điển hình là nhóm macrolid.
Kháng sinh ức chế các quá trình trao đổi chất
Axit folic cũng cần thiết cho vòng đời của tế bào vi khuẩn. Không có axit folic, màng sinh chất trở nên mất phương hướng và tế bào không thể sinh sôi và duy trì sự sống. Polymyxins phá vỡ màng tế bào và gây chết tế bào là một nhóm kháng sinh thú y có thể trung hòa độc tố.
Hy vọng những thông tin trên chúng tôi cung cấp hữu ích đối với bạn và bạn đã hiểu được những nguyên tắc sử dụng kháng sinh trong thú y.
